Kwalifikacja rynkowaOsoba posiadająca kwalifikację „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” jest przygotowana do wypełniania zadań związanych z modelem środowiskowej opieki psychiatrycznej, w którym – poza oddziaływaniem na indywidualne (biologiczne i psychologiczne) funkcjonowanie małoletniego lub nastoletniego pacjenta – istotną rolę odgrywa wzmocnienie jego zasobów środowiskowych i oparcia społecznego. W tym modelu terapeuta środowiskowy dzieci i młodzieży uczestniczy we wczesnym rozpoznawaniu i rozwiązywaniu problemów zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży np. w ramach wielospecjalistycznego zespołu, współpracuje z rodziną i środowiskiem wychowawczym we wspomaganiu rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży, koordynuje opiekę i dostęp do różnorodnych placówek zajmujących się wsparciem dzieci i młodzieży. Zadaniem terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży jest uczestnictwo w planowaniu i koordynacji wsparcia w wymiarze indywidualnym i społecznym, prowadzenie oceny jej postępów oraz wybór adekwatnych oddziaływań medycznych i psychospołecznych.
Osoba posiadającą kwalifikację “Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” będzie mogła znaleźć zatrudnienie w instytucjach funkcjonujących w ramach systemu ochrony zdrowia. Ponadto, będzie mogła znaleźć zatrudnienie w placówkach oświatowych, pomocy społecznej, wymiaru sprawiedliwości, które zgodnie z projektowanymi zmianami będą koordynować wsparcie w ramach różnych form opieki środowiskowej nad rodziną, dzieckiem i młodzieżą.
Kwalifikacja „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” jest skierowana przede wszystkim do: 1) psychologów i pedagogów pracujących z rodzinami, dziećmi i młodzieżą w systemie oświaty, ochrony zdrowia, wymiaru sprawiedliwości i pomocy społecznej; 2) lekarzy; 3) pielęgniarek w szczególności pielęgniarek mających doświadczenie w pracy z rodzinami, dziećmi i młodzieżą oraz 4) innych osób pracujących z rodzinami, dziećmi i młodzieżą.
W Polsce system ochrony zdrowia psychicznego oparty jest na świadczeniach specjalistycznych prowadzonych w formie ambulatoryjnej lub szpitalnej. W aktualnych rozwiązaniach bardzo zauważalny jest brak podstaw organizacyjnych i kadry profesjonalistów zatrudnionych do realizacji zadań z zakresu podstawowej opieki zdrowia psychicznego w usługach środowiskowych.
To w sposób szczególny ogranicza rozwój usług w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz utrudnia rozwój adekwatnej pomocy dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi. Z badań epidemiologicznych wynika, że około 10% populacji dzieci i młodzieży przejawia problemy zdrowia psychicznego, które wymagają specjalistycznego oddziaływania psychologicznego lub psychiatrycznego.
Ambulatoryjna opieka psychiatryczna w publicznej służbie zdrowia jest udzielana około 1,4% populacji w wieku rozwojowym. Ponadto, pomoc adresowana do dzieci i młodzieży z problemami zdrowia psychicznego jest rozproszona w różnych resortach i praktycznie nie jest skoordynowana. Z badań epidemiologicznych wynika, że większość zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży ma charakter zaburzeń emocjonalnych i zaburzeń zachowania, w których oprócz endogennych czynników etiologicznych istotną rolę odgrywają problemy środowiskowe i relacyjne. Szczególnie w tego typu zaburzeniach istotną rolę odgrywa wsparcie rodziny i środowiska wychowawczego.
Niepełnoletni pacjent nie ma zdolności do podejmowania czynności prawnych (dopiero od 16 roku życia wymagana jest zgoda na leczenie psychiatryczne) oraz jest „zależny” od wspólnoty rodzinnej i więzi emocjonalnej z rodzicami lub innymi dorosłymi opiekunami prawnymi. W rozwiązywaniu problemów zdrowia psychicznego u dzieci i młodzieży konieczny jest zatem udział i zaangażowanie rodziny i środowiska wychowawczego.
Stąd potrzeba rozwijania opieki zdrowia psychicznego także na poziomie podstawowym, bliżej środowiska życia dzieci i młodzieży, czyli blisko miejsca zamieszkania rodziny i lokalizacji szkoły. Dlatego niezbędnym jest stworzenie takiej kwalifikacji, która w systemie ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży będzie wykorzystywana do koordynacji wsparcia oraz prowadzenia terapii środowiskowej dzieci i młodzieży.
Zdobycie certyfikatu terapeuty środowiskowego poprzedzają etapy walidacji, które mają zweryfikować efekty uczenia się opisanych w kwalifikacji rynkowej „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży”.
Podstawą prawną procesu jest Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 19.12.2018 r. w sprawie włączenia kwalifikacji rynkowej „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (Monitor Polski z 29.12.2018 poz. 1279).
Osoba przystępująca do walidacji musi spełniać łącznie następujące warunki:
1) posiada wykształcenie wyższe (kwalifikacja pełna z poziomu 6 Polskiej Ramy Kwalifikacji) z obszaru dziedzin nauk społecznych, medycznych lub nauk o zdrowiu;
2) posiada co najmniej dwuletnie doświadczenie zawodowe w pracy z rodziną, dziećmi lub
młodzieżą, potwierdzone stosownym zaświadczeniem;
3) odbyła i posiada potwierdzone stosownym zaświadczeniem szkolenie treningowe mające na celu rozwój osobisty i budowanie świadomości własnych zasobów w kontekście pracy z
innymi w wymiarze co najmniej 50 godzin w jednym z następujących typów
szkoleń/treningów: grupa Balinta/ trening interpersonalny/ praca z genogramem.
Walidacja efektów uczenia się składa się z trzech etapów, przy czym na każdym etapie
Kandydat może zrezygnować z dalszych etapów walidacji. Etapami walidacji są:
1) identyfikowanie;
2) dokumentowanie;
3) weryfikacja.
Etap identyfikowania, w oparciu o umieszczone na stronie informacji jest bezpłatny dla Kandydata. Po przeprowadzonej wstępnej analizie Kandydaci samodzielnie decydują się na dokumentowanie efektów uczenia się do potwierdzenia lub przystępują bezpośrednio do weryfikacji zidentyfikowanych efektów uczenia się – w zależności od wyników wstępnej analizy. Dokumentowanie to samodzielne gromadzenie dowodów świadczących o opanowaniu wybranych efektów uczenia się, zgodnie ze wskazanymi przez Instytucję Certyfikującą wytycznymi (tzw. Portfolio). Weryfikacja to proces sprawdzania, czy Kandydat osiągnął efekty uczenia się opisane w Kwalifikacji.
Dostarczone dokumenty poddawane są ocenie formalnej. Następująca po tym procedura weryfikacji (w przypadku Kandydatów, którzy pozytywnie przeszli etap oceny formalnej) składa się z trzech etapów:
1) I etap: analiza merytoryczna Portfolio;
2) II etap: przeprowadzenie wystandaryzowanego testu wiedzy;
3) III etap: uzupełniająca rozmowa egzaminacyjna dotycząca opisów przypadków
przedstawionych w Portfolio.
Otrzymanie pozytywnej oceny z weryfikacji efektów uczenia się na danym etapie
umożliwia przejście do kolejnego etapu.
Na ocenę końcową walidacji efektów uczenia się składa się suma ocen cząstkowych
z każdego etapu weryfikacji efektów uczenia się.
Szczegółowe informacje dot. etapów walidacji opisane są w załączniku do Zarządzenia Nr 104/2021 Rektora UKSW z dnia 16 września 2021 r. Zasady walidacji kwalifikacji Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie).
Po otrzymaniu pozytywnych ocen ze wszystkich etapów weryfikacji lub na wniosek
Instytucji walidującej, na podstawie decyzji walidacyjnej, Uniwersytet przygotowuje
certyfikat potwierdzający umiejętności z zakresu Kwalifikacji. Certyfikat ważny jest bezterminowo dla osób czynnie wykonujących zadania terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży. W przypadku przerwy w czynnym wykonywaniu zadań terapeuty środowiskowego dzieci i młodzieży trwającej dłużej niż 5 lat certyfikat traci ważność.
Portfolio stanowi podstawę do potwierdzenia efektów uczenia się. Posiadanie i przekazanie Portfolio jest warunkiem koniecznym przystąpienia do weryfikacji efektów uczenia się.
W skład Portfolio wchodzą:
1) trzy opisy przypadków odnoszące się do pracy z pacjentami niepełnoletnimi;
2) kopie umów o pracę/świadectw pracy lub umów o charakterze cywilnoprawnym –
potwierdzone przez Kandydata za zgodność z oryginałem – ze wskazanymi zadaniami oraz zakresem obowiązków oraz potwierdzone przez Kandydata za zgodność z oryginałem kopie dokumentów poświadczające spełnienie kryteriów dostępu w zakresie określonym w § 3 ust. 3 pkt. 2.
3) referencje od pracodawców i podmiotów, z którymi Kandydat współpracuje lub współpracował;
4) wypełniony formularz rejestracyjny (zwany dalej także „Formularzem”).
Pod względem merytorycznym opisy przypadków mogą dotyczyć następujących
sytuacji:
1) opis sytuacji i pracy z niepełnoletnim powracającym do systemu oświaty po pobycie w
zakładzie leczniczym – w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej – opieki
całodobowej psychiatrycznej lub odwykowej;
2) opis sytuacji i pracy z niepełnoletnim z zaburzeniami ogólnorozwojowymi;
3) opis sytuacji i pracy z niepełnoletnim z zaburzeniami osobowości lub zaburzeniami
zachowania, definiowanymi zgodnie z kryteriami diagnostycznymi ICD i DSM oraz
4) opis sytuacji i pracy z niepełnoletnim z problemem wynikającym z dysfunkcjonalnego
środowiska, w którym przebywa
Opisy powinny odnosić się do pracy z co najmniej trzema pacjentami niepełnoletnimi. Każdy opis przypadku powinien dotyczyć innej sytuacji niepełnoletniego pacjenta pod
względem typu zgłaszanego problemu. Opisy przypadków nie mogą zawierać danych osobowych pozwalających na identyfikację osoby.
Opis sytuacji i pracy z niepełnoletnimi (opis przypadku) musi zawierać następujące części:
1) istotne informacje dotyczące sytuacji (kontekstu) niepełnoletniego pacjenta;
2) opis głównego problemu rodziny i pacjenta dotyczącego funkcjonowania w różnych obszarach jego życia;
3) omówienie przeprowadzonego przez siebie wywiadu z niepełnoletnim pacjentem i jego rodziną lub nauczycielami;
4) diagnozę kliniczną lub funkcjonalną (przygotowaną przez siebie lub otrzymaną od innych specjalistów);
5) wnioski z zebranych informacji uwzględniające zasoby pacjenta, jego rodziny i otoczenia;
6) propozycje pomocy wraz ze wskazaniem możliwych działań innych specjalistów;
7) plan i opis pomocy – udzielanej osobiście lub możliwej do otrzymania w danym systemie lub środowisku;
8) wnioski i ewaluację lub omówienie lub ocenę podjętych działań wykonywanych osobiście oraz przez innych specjalistów, którzy byli zaangażowani we wsparcie niepełnoletniego pacjenta.
Egzamin w ramach walidacji kwalifikacji składa się z dwóch części – pisemnej oraz ustnej. W części pisemnej Kandydat odpowiada na 30 pytań testowych (jednokrotnego wyboru). Aby przejść ten etap pozytywnie, należy uzyskać min. 20 punktów. Etap ustny polega na opisie dowolnego przypadku zawartego w Portfolio oraz udzieleniu odpowiedzi na pytania Egzaminatorów.
Osoba posiadająca kwalifikację „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” jest gotowa do samodzielnego planowania i prowadzenia oddziaływań terapeutycznych w ramach terapii środowiskowej wśród osób niepełnoletnich i ich rodzin. W swojej pracy wykorzystuje specjalistyczną wiedzę dotyczącą rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży oraz wiedzę z zakresu zaburzeń psychicznych (znajomość objawów, kryteriów diagnostycznych) i niektórych form wsparcia niepełnoletniego pacjenta, jak również prowadzenia oddziaływań profilaktycznych.
Osoba ta zbiera informacje na temat problemów pacjenta, wykorzystując zarówno dostępne dokumenty (diagnoza lekarska, opinie psychologiczne i środowiskowe), jak i przez prowadzenie rozmowy z samym pacjentem i osobami z jego otoczenia. Na podstawie zebranych informacji dokonuje konceptualizacji problemu pacjenta i planuje stosowną pomoc, uwzględniając przy tym dostępne zasoby, np. innych specjalistów i placówki w najbliższym środowisku rodziny.
Osoba posiadająca kwalifikację „Prowadzenie terapii środowiskowej dzieci i młodzieży” jest gotowa do współdziałania w ramach interdyscyplinarnego zespołu, który wspólnie planuje i wdraża program pomocy i wsparcia dla pacjenta i jego otoczenia. W ramach pracy takiego zespołu może również pełnić funkcję koordynatora całego procesu związanego ze wsparciem danego pacjenta i jego rodziny. Jest przygotowana do udzielania wsparcia informacyjnego dla rodziców lub opiekunów i osób z otoczenia pacjenta, zarówno w zakresie możliwości uzyskania pomocy medycznej, socjalnej, jak i prawnej oraz potrafi przeprowadzić zajęcia profilaktyczne dotyczące zdrowia.
Proces walidacji i certyfikacji jest odpłatny i opłaty są wnoszone na wskazane konto
Uniwersytetu. Koszt walidacji w roku 2024 wynosi 2100zł.
Opłaty dotyczą następujących etapów:
1) formalnej oceny dokumentów potwierdzających efekty uczenia się oraz spełniania
kryteriów dostępu;
2) merytorycznej oceny opisów przypadków załączonych w Portfolio;
3) merytorycznej oceny wystandaryzowanego testu wiedzy;
4) merytorycznej oceny rozmowy kwalifikacyjnej uzupełniającej;
5) dodatkowych działań związanych z ponowną oceną merytoryczną na kolejnych
etapach weryfikacji.
Tak. W przypadku, gdy Kandydat nie przejdzie któregoś z etapów walidacji możliwe jest ponowne podejście. Koszt wynosi 300 zł.
Tak. Egzaminy w ramach walidacji odbywają się na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (kampus przy ulicy Wóycickiego 1/3) w budynkach posiadających windy i dostosowanych do korzystania przez osoby niepełnosprawne oraz osoby o szczególnych potrzebach. Na każdym etapie walidacji możliwe jest uzyskanie pomocy ze strony Koordynatorów.
